اتاندارد و سوپراتاندارد، از جنگ عراق با ایران تا جنگ فالکلند ارژانیتن و انگلیس (همراه با فیلم)

شما می توانید وبلاگ اصلی ما را  در ایجا ببینید!  

http://wars-and-history.mihanblog.com/post/181

اتاندارد-4

‏

پس زمینه تاریخی

دولت فرانسه بر اساس تجربیات حاصله از جنگ کره (1950-1953) تصمیم گرفت تا ناوهای هواپیمابرخود را به یک جت رهگیر سبک  مجهز کند. اندکی بعد، این برنامه به سوی ساخت یک بمب افکن تاکتیکی سبک با قابلیت کسب برتری هوایی سوق داده شد. شرکت داسو در همان زمان در حال کار بر روی پروژه ای بود که خصوصیاتی مشابه به هواپیمای مورد نظر نیروی هوایی این کشور داشت. همزمان با دولت فرانسه، ناتو مشخصات بمب افکن تاکتیکی جدید خود را منتشر کرد و شرکت فرانسوی داسو بمب افکنهای میراژ-3 و هواپیمای جدیدش را برای شرکت در این رقابت معرفی کرد.

داسو برای تأمین نیازهای ملی و نیازهای ناتو تصمیم گرفت تا طرح آئرودینامیکی سوپرمیستر را کاملا کنارگذاشته و به طراحی هواپیمای کوچکتری بپردازد که بتواند بدون استفاده از پس سوز به سرعت صوت دست پیداکند. این طرح سبب ایجاد چند نمونه آزمایشی شد که از میان آنها تنها اتاندارد-4 که به تولید انبوه رسید.

طرح

اتاندارد-4ام اولین جنگنده ناونشین ساخت داسو بود. این هواپیما اولین پرواز آزمایشی خود را در روز 21 می 1958 انجام داد. بالهای این هواپیما در میانه بدنه نصب شده بودند و کمی به عقب زاویه داشتند ولی برخلاف طرح عمومی جنگنده های ساخت داسو از بالهای مثلث شکل در این هواپیما استفاده نشده بود.

یک دستگاه موتور جت در میانه بدنه اتاندارد جای گرفته و هوای مورد نیاز آن توسط دو ورودی در دو طرف بدنه تأمین می شد. اتاندارد دارای بدنه ای بلند است که در ناحیه ورودی های هوای موتور چاق شده و در عقب باریک می باشد. یک کاناپی بزرگ در جلوی دماغه نصب شده و از پشت کابین تا میانه بدنه یک برآمدگی وجود دارد. سکان عمودی اتاندارد بزرگ و متمایل به عقب می باشد.

بین سالهای 1961 تا 1965 دولت فرانسه 69 فروند اتاندارد-4ام و 21 فروند اتاندارد-4پی دریافت کرد. اتاندارد-4پی نمونه شناسایی اتاندارد-4 بود که برای انجام مأموریتهای شناسایی به دوربین مجهز شده بود و به علاوه با نصب تجهیزات سوختگیری هوایی می توانست نقش یک تانکر را بازی کند. اتانداردها تا 1991 در خدمت بودند و 180 هزار ساعت پرواز و 25300 فرود بر روی عرشه ناو هواپیمابر انجام دادند.

سوپراتاندارد

جستجو برای یک جانشین مناسب برای اتاندارد شرکت داسو را به ساخت جت یک نفره سوپراتاندارد ،که در حقیقت نمونه مدرن شده اتاندارد-4 ام می باشد، رهنمون ساخت. سوپراتاندارد در 90 درصد موارد طرحی جدید به خودگرفته بود. اصلی ترین بهسازی در سیستمهای تسلیحاتی و الکترونیکی این جنگنده انجام شد. برای اولین بار یک هواپیما فرانسوی به یک سیستم ناوبری مدرن و سیستم مدیریت صحنه نبرد مجهز شد که محور اصلی آن یک دستگاه رادار ساخت تامپسون بود. به موازات طراحی سوپراتاندارد طراحی موشک جدید ضدکشتی شرکت آئرواسپیشیال در حال انجام بود. این موشک ،که آ.ام-39 اگزوست نام گرفت، بعدها بر روی سوپراتاندارد نصب شد و به صورت یکی از مخوفترین و معروفترین موشکهای ضدکشتی جهان درآمد.

از دیگر تفاوتهای سوپراتاندارد و اتاندارد-4 موتورقوی تر نصب شده بر روی سوپراتاندارد بود که مشخصات پروازی آن را بهبود می بخشید و داسو برای نصب این موتور مجبور به تقویت سازه و بدنه هواپیما شد. لبه حمله و فلاپها نیز مجددا طراحی شدند تا با تکیه بر موتور جدید هواپیما بتواند با محموله بیشتری از عرشه ناوهاپیمابر برخیزد.

اولین پرواز آزمایشی سوپراتاندارد در 28 اکتبر 1974 انجام شد. فرانسه 60 فروند و آرژانتین 14 فروند هواپیمای سوپراتاندارد خریداری کردند. تحویل سوپراتانداردها به نیروی دریایی فرانسه از سال 1977 آغازشد و این نیرو جنگنده های جدیدش را بر روی ناوهای هواپیمابر فوش و کلمانسو مستقرکرد.

تسلیحات

سوپراتاندارد دارای 2 قبضه توپ 30 میلیمتری و 5 جایگاه حمل سلاح در زیربالها و بدنه است. این هواپیما می تواند به همراه خود دو فروند موشک هوابه هوای ماژیک را حمل کند. به علاوه، سوپراتاندارد به عنوان یک بمب افکن سبک تاکتیکی می تواند طیف وسیعی از سلاح های هوا به زمین از جمله راکت پدهای 68 میلیمتری، بمب های سقوط آزاد، بمبهای هدایت لیزری، موشک های هوا به زمین و هوا به سطح و دست آخر بمب هسته ای هواپرتاب آ.اس.ام.پی را حمل کند.

تاریخچه عملیاتی

در ابتدای دهه 80 دولت آمریکا آرژانتین را تحریم کرد و درنتیجه از دادن قطعات یدکی بمب افکنهای سبک اسکای هاوک به این کشور خودداری کرد. آرژانتین برای تأمین نیازهایش به فرانسه روی آورد و 14 فروند سوپراتاندارد به شرکت داسو سفارش داد. نیازهای عملیاتی آرژانتین سبب شد تا بین ماه های آگوست و نوامبر 1981 پنج فروند سوپراتاندارد به همراه 5 فروند موشک اگزوست توسط کشتی به آرژانتین حمل شوند. هر 5 فروند اگزوست در جنگ فالکلند شلیک شدند و با غرق کردن ناوشکن شفیلد و ناو آتلانتیک کانویر بزرگترین ضربات را به نیروی دریایی بریتانیا وارد ساختند.  ناو گلامورگان با ششمین اگزوست ،که ظاهرا از پشت یک کامیون شلیک شده بود، غرق شد.

در صبح روز چهارم می 1982 گروه ناوهای هواپیمابر بریتانیایی در 70 مایلی جنوب شرقی جزیره استنلی مستقر بودند. ناوچه های برلیانت و برودسوارد به همراه سیستم دفاع نقطه ای سی ولف خود برای مواظبت از تهدید اگزوستهای آرژانتین در نزدیکی ناوهای هواپیمابر ایستاده بودند.  در نزدیک آنها حلقه ای از 3 فروند کشتی دیگر تشکیل شد و بعدتر یکی از ناوهای کلاس گلامورگان و 3 فروند ناوچه دیگر به جمع آنها اضافه شدند. 20 مایل جلوتر 3 ناوشکن تایپ-42 شامل شفیلد مسلح به موشکهای ارتفاع بالای سی دارت  قرار داشتند. درانتها، و در نزدیکی فالکلند، سی هاریرهای اسکادران 801 در حال نگهبانی از فضای منطقه بودند.

صبح آن روز یک فروند هواپیمای مراقبت دریایی آرژانتینی بوسیله رادارش کشتی های دشمن را کشف کرد و 2 فروند سوپراتاندارد از اسکادران دوم جنگنده ،درحالیکه هرکدام یک فروندموشک اگزوست حمل می کردند و از ریوگرانده برخواسته بودند، به سوی ناوگان بریتانیا هدایت کرد. سوپراتانداردها در مسیرشان توسط یک فروند هرکولس سوخت گیری هوایی کردند و در ارتفاع پایین به پرواز خود ادامه دادند تا از دید رادارهای ناوگان دشمن به دور بمانند. جنگنده های آرژانتینی بار رسیدن به فاصله 20 تا 30مایلی ناوگان بریتانیا موشکهای خود را رها کردند. یکی از موشکها احتمالا به سمت یارموث شلیک شد که به آن اصابت نکرد اما دیگری کمی پس از ساعت 11 صبح بدون هیچ اخطاری به میانه بدنه شفیلد نشست. کلاهک موشک منفجر نشد اما شدت ضربه و باقیمانده سوخت موشک آتش سوزی غیرقابل مهاری را سبب شد. شفیلد به سختی خسارت دید و موتورخانه اش را از دست داد. ناوچه آرو برای کمک به او درکنارش ایستاد و یارموث در حالت آماده باش قرارگرفت. خدمه شفیلد برای نجات کشتی خود دلاورانه جنگیدند اما به همراه 20 کشته در بعد از ظهر آن روز فرمان ترک کشتی داده شد. مجروحان قبلا به عرشه ناوهواپیمابرهرمس منتقل شده بودند و آرو 260 بازمانده شفیلد را سوارکرد. شفیلد به مدت 4 روز بدون برنامه بر روی آب شناور بود تا اینکه به یارموث فرمان داده شد تا آن را از منطقه خارج کند. در روز یکشنبه شروع به یدک کردن شفیلد کردند اما فردای آن روز شفیلد کمی دورتر از محل اصابت موشک غرق شد.

شفیلد در آتش و آرو در کنارش

در روز 25 می 2 فروند سوپراتاندارد مجهز به موشکهای اگزوست از خاک اصلی آرژانتین برخواستند و مسیر ناوگان بریتانیا را در پیش گرفتند. یکی از آنها موفق شد که کشتی باری آتلانتیک کانویر را به همراه 9 فروند هلیکوپتری که حمل می کرد به قعر اقیانوس اطلس بفرستد. از دست دادن این هلیکوپترها برای بریتانیایی ها فاجعه بود چرا که آنها هزاران مایل از کشور خود دور بودند و نیروهای حاضر در صحنه نبرد باید مدتها صبر می کردند تا هلیکوپترهای جدید به دستشان برسد. یک فروند اگزوست دیگر نیز در حمله ای دیگر توسط سوپراتاندارد آرژانتینی به سوی ناوهواپیمابر اینونسیبل شلیک شد که ظاهرا بر اثر اقدامات جنگ الکترونیکی ناوهای محافظ بریتانیایی منحرف شد.

سوپراتاندارد آرژانتینی در کنار خدمه اش

در سال 1983 نیروی هوایی عراق ،که درانتظار تحویل گرفتن جنگنده های میراژ-اف1 خود بود، برای حمله به نفتکشهای ایران نیاز زیادی به یک جنگنده کارآمد را احساس می کرد. عراقی ها قبل از آرژانتینی ها به استفاده از اگزوست روی آورده بودند و از قدرت این موشک به اندازه کافی آگاه بودند اما مشکل آنها این بود که برای شلیک اگزوست از هلیکوپترهای سوپرفرلون استفاده می کردند که برد و مدت زمان پرواز کوتاهی داشت. برای بهره گیری بیشتر از قدرت اگزوست و تحت فشار قراردادن اقتصاد ایران عراق نیاز به یک جنگنده با برد بلند و توانایی های پروازی بیشتر داشت. دولت ژاک شیراک تصمیم گرفت تا زمان تحویل میراژ اف-1های سفارشی به عراق، تعداد 5 فروند سوپراتاندارد خود را به صورت قرضی در اختیار رژیم صدام قرار دهد. این هواپیماها در سال 1985 به فرانسه بازپس داده شدند و در طی جنگ نفتکشها توانستند با موشکهای اگزوست تعدادی از نفتکشهایی را که به حمل نفت از ایران اشتغال داشتند هدف قراردهند. در سال 1984 تعداد 50 فروند تانکر در خلیج فارس هدف قرارگرفت که بیشتر آنها طعمه سوپراتانداردها بودند.

از سال 1991 اتانداردهای نیروی دریایی فرانسه از خدمت خارج شدند و در عوض سوپراتانداردها متحمل چند برنامه بازسازی شدند تا بتوانند نیازهای این نیرو را تا زمان به خدمت گرفتن نمونه ناونشین جنگنده جدید رافائل پوشش دهند.  بهسازی هایی جهت نصب بمبهای لیزری بر روی این هواپیماها انجام شد. سوپراتانداردهای بهسازی شده در سال 1999 در کوزوو به کارگرفته شدند و 400 سورتی پرواز با 73درصد موفقیت داشتند.

در زمان حمله آمریکا و متحدینش به رژیم طالبان در افغانستان، فرانسه ناوهواپیمابر جدید خود را روانه منطقه خلیج فارس کرد. گروه پروازی ناوهواپیمابر هسته ای شارل دوگل عبارت بود از 16 فروند هواپیمای سوپراتاندارد، 2 فروند هواپیما جنگنده رافائل-ام و چند فروند هلیکوپتر. در روز 19 دسامبر20012  اولین پرواز سوپراتاندارها بر فراز افغانستان و به منظور پوشش 3000 کیلومتر از مربع حریم هوایی آن کشور وعملیات شناسایی و بمباران انجام شد. سوپراتانداردها در طی 14 سورتی پرواز توانستند از چنگ 5 فروند موشک استینگر ،که طالبان شلیک کرده بودند، بگریزند. آنها در روز دوم فوریه 2002 به همراه نیروهای آمریکا و بریتانیا در عملیات آناکوندا شرکت کردند.

روند  بازنشستگی سوپراتانداردها  از سال 2001  آغازشده است و قرار است که جنگنده چندمنظوره رافائل جانشین سوپراتانداردهای اسطوره ای شود.

سوپراتاندارد نیروی دریایی فرانسه در حال فرود بر روی ناوهواپیمابر یو.اس.اس رونالدریگان

سوپراتاندارد نیروی دریایی فرانسه در حال برخواستن از عرشه ناوهواپیمابر یو.اس.اس جان اشتنیتز

سوپراتاندارد	مشخصات
سازنده	داسو-برگه
خدمه	1نفر
طول	14.31متر
عرض	9.6متر
ارتفاع	3.85متر
سطح بال	29متر مربع
پیشرانه	1 دستگاه موتور اسنکما 8کا50 با پس سوز
قدرت	5 هزارکیلوگرم کشش
سرعت	1.3ماخ
سقف پرواز خدمتی	13700متر
برد	750-1080 مایل دریایی
نرخ صعود	6000متر/دقیقه
حداکثر وزن برای برخواستن	11900 کیلوگرم
وزن خالی	6460 کیلوگرم
وزن محموله جنگی	2100 کیلوگرم
سوخت داخلی	2612 کیلوگرم
قابلیت سوختگیری هوایی	دارد
تجهیزات	رادار آنمون سیستم جنگ الکترونیک باراکودا و پیمات رادار آواج
تسلیحات	2 قبضه توپ 30 میلیمتری دفا بمب هسته ای آ.اس.ام.پی بمب هسته ای سقوط آزاد آ.ان-52 موشک هوا به سطح اگزوست 2 فروند موشک هوابه هوای ماترا ماژیک موشک هوابه زمین هدایت لیزری آ.اس-30 انواع راکت پد انواع بمب سقوط آزاد و هدایت لیزری

فیلمی از فروش سوپراتاندارها به عراق و شلیک موشک اگزوست

[]

کلیپی از پرواز این جنگنده

[]

نویسنده : رضاکیانی موحد

با همراهی محمدحسین پاز

انتشار یافته در ماهنامه جنگ افزار شماره64

ISSN 1735251-7

در صورت استفاده در سایر وبلاگها و سایتها لینک مطلب در Wars and history و نام نویسنده و یا مترجم را ذکر کنید.